Zanussi ZKT 862 LN User Manual download pdf (Page 17)

51/2011

www.gazeta.olawa.pl

powiatowa 17

HISTORIA

Sylwetka

Stacja kolejowa Jawo

rów. To tu upłynęła jego

młodość. Trasę Lwów

- Stanisławów przemie

rzały wojska sowieckie,

niemieckie i oddziały

UPA. Tu, w jednym z ru

chliwszych miejsc wioski,

stała szopka, skrywająca

tajemnicę

85-letni Emil Róziewicz

przyjechał 14 grud nia na

uroczystą sesję Rady Gminy

Oława białym fordem fusion.

Przewodniczący Dariusz Wit

kowski wręczył mu dyplom

„Zasłużony dla gminy Oława”

i statuetkę, wójt Jan Kownacki

bukiet kwiatów. Róziewicz

w yg ło sił m owę, w której

dziękował za uhonorowanie

jego pokolenia. Na sali radni,

urzędnicy i sołtysi. Oklaskom

dla bohatera nie było końca.

Niewygodna historia

Po wojnie Róziewiczowie

nie rozpowiadali o uratowaniu

trójki Żydów. Po co mieli na

rażać się na zarzut sprzyjania

syjonistom? Paczki przycho

dziły, dopóki żyli Schmuel

i Fryda. Gitla pomogła tylko

raz. Gdy siostra Róziewicza

wychodziła za mąż, przysłała

jej welon i parę słów, że chce

już zapomnieć o przeszłości.

H istoria niech ciana przez

nikogo - tak było do 1989.

Potem przyszły zaszczyty -

przyznanie tytułu „Sprawiedli

wy wśród Narodów Świata”,

uroczystość z ambasadorem,

wizyta w Instytucie Yad Va-

shem. Parę lat temu Róziewicz

zobaczył w telewizji migawkę

z P ałacu Prezydenckiego.

Lech Kaczyński dekorował

orderami tych Polaków, któ

rzy narażali życie, ukrywając

Żydów. Zdecydował się, że

prześle do prezydenckiej kan

celarii relacje i dokumenty.

Już za kadencji Bronisława

Komorowskiego jego spra

wę pilotow ał M ieczysław

Koprowski, wów czas asy

stent posła. Ale prezydenckie

młyny długo mielą tę mąkę.

Więc u schyłku życia przyjął

honory z gm iny, za tam te

dwa lata niepewności, ryzyka

i najsurow szego egzam inu

z człowieczeństwa.

Z truskawkami

do kurortu

Jaworów, jak inne miej

scowości kresowe, był ty

glem wiciu kultur. Miesz

kali tam Polacy, Ukraińcy,

Żydzi i Niemcy. Tylko cza

sy nie sprzyjały wielokultu-

rowości. II Rzeczpospolitą

wstrząsały konflikty na tle na

Róziewicz. Sprawiedliwy wśród narodów

rodowościowym i ekonomicz

nym, w państwach sąsiednich

w siłę rosły totalitaryzmy. -

Pamiętam tamtą biedę, ludzie

nie m ieli czego do garnka

włożyć - wspomina pan Emil.

Na tle sąsiadów Róziewiczo

wie radzili sobie całkiem do

brze. Ojciec, kolejarz, miał

państwow ą posadę, mama

kom binowała, jak dorobić.

W Stanisławowie kupowała

truskawki od chłopów, a potem

sprzedawała je kuracjuszom

w Morszynie-Zdroju. Zakupy

dla 6-osobowej rodziny robiła

u żydow skich sklepikarzy.

Okupacyjne zakazy nie robiły

na niej wielkiego wrażenia. Do

getta w Bolechowie dostarczała

masło, skupowane po wsiach.

Kuzynka z Bolechowa

Iza musiała mu się spodo

bać. Jeszcze teraz, kiedy opo

wiada o niej, uśmiecha się.

Była z getta. Poprosił mamę,

żeby zabrać ją do domu. Mama

rozmawiała o tym z ojcem,

zgodził się. Iza zamieszkała

razem z nimi. Cała rodzina była

śniada, innym mówili, że to ich

kuzynka. Ale myśl o siostrze,

pozostawionej w getcie, nie

dawała dziewczynie spokoju.

Uzgodniła z Róziewiczami,

że sprowadzi także i ją. Poszła

torami w stronę Bolechowa.

Widzieli ją wtedy ostatni raz. Po

kilku dniach w domu zjawiło się

troje uciekinierów z getta. Gitla,

siostra Izy, Fryda i star

szy od nich Schmuel.

Mówili, że Niemcy

rozstrzelali Izę,

Fryda z córką i wnuczką na jerozolimskim Wzgórzu Pamięci, 1992 rok

Kiedy pytam, dlaczego

rodzice podjęli tę decyzję,

pan Emil jest zaskoczony.

Nie ma gotowej formułki.

Przebąkuje, że tak było trzeba,

że chcieli pom óc, że m o

gły zaważyć przedwojenne

kontakty mamy. Doskonale

zdawali sobie sprawę, co im

za to groziło. W sąsiednim So-

łukowie ktoś doniósł na Ukra

ińca, ukrywającego Żydów.

Przyjechali Niemcy - Żydów

rozstrzelali natychmiast, ukra

ińską rodzinę zapakowali na

furmankę. O bwozili ich po

wiosce i kazali ludziom pluć

na nich. Potem odbyła się

publiczna egzekucja.

Po kryjomu

Obok budynku kolejo 

wego stało kryte blachą po

m ieszczenie gospodarcze,

trzymali tam siano. Po zdję

ciu desek można było wejść

na poddasze. 16-letni Emil

urządził tam kryjówkę. Dość

przestronne miejsce, za dnia

wpadało światło. Nocą, po

odsunięciu desek i siana,

w y ch o d zili na z ew nątrz.

M ogli skorzystać z toalety,

rozruszać kości. M atka za

nosiła im gotowane jedzenie.

N aw et kiedy w służbow ni

był pracownik kolejowy, wy

chodziła tylnym wyjściem.

Potem było różnie, dok u

czała bieda, musieli dzielić

się chlebem. Czy umawiali

się z nimi na odpłatność za

schronienie i pożyw ienie?

- A co m ogli nam dać? Ni

czego przy sobie nie m ieli

- odpowiada Róziewicz. Ale

potem dodaje, jak wybrał się

ze Schmuelem do Ukraińca,

u którego Żyd miał zdepo

nować złoto. Był w ieczór,

Schmuel wszedł do środka,

Em il czek ał na zew nątrz.

Po chwili Ukrainiec wypadł

z dom u, może po siekierę,

może po broń. Schmuel wy

biegł za nim, „U ciekamy!”

- rzucił do Emila.

Co czuje, na myśl, że dzięki niemu przeżyli, założyli rodzinę, mogli wieść normalne życie?

Czy to było dobre miej

sce do ukrywania Żydów ?

W budynku kolejowym był

jedyny telefon na wsi. Przy

chod zili tu żo łnierze n ie

mieccy. Matka umiała trochę

po niem iecku, rozm aw iała

z nimi. Nocą tory patrolował

obchodowy - Ukrainiec z Ja

worowa, o nazwisku Kuciej.

Miał latarkę, przesiadywał na

przydomowej ławeczce. Po

wojnie wyznał im, że wiedział

o ukrywanych. Pewnego razu

do Emila przyszedł ukraiński

kolega. Był z oddziału ban

derow ców . P ow iedział, że

ma tego dość, jest skrajnie

zm ęczony, chce odpocząć.

Wszedł do budynku, który był

kryjówką, położył się na dole.

- Dlaczego go w puściłeś? -

wołała matka. Na szczęście

kolega szybko odszedł. Które

goś dnia Emil znalazł innych

Żydów w drew nianej kon

strukcji na siano. Kazał im jak

najszybciej opuścić to miej

sce. Schmuel też mu poradził,

żeby ich przepędzić. Gdyby

ktoś ich tam nakrył, Niemcy

przeszukaliby całe domostwo.

Uciekinierzy w ogrodzie - to

nie był przypadek. Żydowska

inteligencja ze Stryja i Lwowa

kierow ała się w zdłuż linii

kolejowej do leśnej kryjówki

w okolicach Doliny. Emil byl

w siatce kurierów. Przeprowa

dzał żydowskich adwokatów,

lekarzy i kupców do kolejne

go łącznika.

Róziewiczowie uchronili

Schmuela, Frydę i Gitlę od

losu ich pobratymców. Getto

w Bolechowie zlikwidowa

no, wywożąc 700 Żydów do

obozów koncentracyjnych.

W Dolinie było jeszcze go

rzej. Żydowską ludność zapę

dzono na jedno miejsce. Tam

czekały już wykopane doły,

a przy nich pijani żołnierze

z jednostek specjalnych. Ma

sow a egzekucja, rozstrzela

nych w arstw ami wrzucano

do ziemi.

Fotografia ocalonych

Po wejściu Armii Czer

wonej m atka Em ila wypu

ściła ukrywanych. Zataczali

się od szczęścia i świeżego

pow ietrza, całow ali panią

Róziewicz po rękach. Gitlę

Emil w idział jeszcze tylko

raz. O tw orzyła po w ojnie

sklepik w Bolechowie, potem

w yem igrowała do Kanady.

Schmuel i Fryda pobrali się

i w yjechali do Izraela. To

od nich zaczęły przychodzić

w latach 50. paczki z żywno

ścią i ubraniami, adresowane

do podo law skich Siedlec,

gdzie o sie d lili się R ó zie

w iczow ie. W n astępn yc h

dekadach otrzym yw ali też

bony pieniężne od fundacji,

założonej przez żydowskiego

m ilionera. W 1991 E m ila

wraz z rodzicami wyróżnio

no medalem „Sprawiedliwy

w śró d N arodów Ś w iata ” .

W 1992 am basador Miron

Gordon nadał mu tytuł ho

norowego obywatela Izraela.

W tym samym roku został

zap roszony na w y cieczkę

sprawiedliwych, organizowa

ną przez izraelską fundację.

Spotkał się wtedy z Frydą.

Razem byli w Yad Vashem,

przy tabliczce z nazwiskiem

Róziewiczów.

Pan Emil pokazuje zdję

cie, p rzy sła n e z Izrae la.

Małżeński portret Schmuela

i Frydy, pomiędzy nimi có

reczka z białą kokardą we

włosach. Pytam, jak to jest,

mieć świadomość, że dzięki

niemu przeżyli, założyli ro

dzinę, mogli wieść normalne

życie. - Nie czuję się boha

terem - odpowiada. - Z ro 

biliśmy wtedy to, co do nas

należało. Myślę, że wielu na

naszym miejscu zachowałoby

się tak samo...

XAWERY PIŚNIAK

xpisniok@gazeta.olawa.pl

Z arch. E. Róziewicza

Złączyła ich

trudna wojenna

przeszłość. Emil

i Fryda w Izraelu,

1992 rok

1 2 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 53 54

Comments to this Manuals

No comments

Zanussi ZKT 862 LN User Manual Page 17

Comments to this Manuals

Related products and manuals for Cookers Zanussi ZKT 862 LN